قطع مصرف، نقطه شروع درمان موثر اعتیاد

قطع مصرف، نقطه شروع درمان موثر اعتیاد

مرتضی دانائی فر

منبع: روزنامه آفتاب یزد 

امروزه اعتیاد محدود به هیچ قشر یا گروه خاصی نیست. تمامی اقشار از زن و مرد، پیر و جوان و حتی کودک در معرض ابتلا به آن هستند زیرا اکنون برای همه انسانها، انواع مواد مخدر و محرک تولید و عرضه می شود و این خود زنگ خطری بزرگ است.در طی دو دهه اخیر نیز افزایش آمار سوء مصرف کنندگان مواد باعث به وجود آمدن نگرانی ها و حساسیت هایی در سطح جامعه و مسئولان شده است. این نگرانی و حساسیت ها سبب ایجاد تغییرات و تجدید نظرهایی در روش های برخورد با این پدیده اجتماعی  از طرف مسئولین مربوطه شده است. یکی از این تغییرات که پس از مدت ها و تلاش متعدد متخصصین مربوطه صورت گرفته، تغییر در نوع نگاه مسئولین قضایی به مسئله سوء مصرف مواد از جرم به بیماری می باشد . پس از بوجود آمدن این تغییرات در حال حاضر شاهد تغییر نوع نگاه افراد جامعه به این مسئله و افراد درگیر آن نیز می باشیم. می توان گفت به نوعی فرهنگ سازی در این زمینه در سطح جامعه صورت گرفته است که همین امر به گسترش درمان اعتیاد در کشور نیز منجر شده است به گونه ای که ما امروزه شاهد وجود روش های متعددی برای درمان سوء مصرف مواد در کشور هستیم.

طبق دیدگاه جدید اعتیاد یک بیماری چند وجهی جسمی ، روانی و اجتماعی است که علاوه بر فرد، خانواده و اطرافیان وی و جامعه را نیز درگیر می کند.بنابراین این بیماری با بیماری های جسمی و روانی که می توانند یک منشا داشته باشند، تفاوت داشته و علاوه بر بیماری فردی یک بیماری خانوادگی و اجتماعی نیز محسوب می شود. به همین دلیل درمان موثر این بیماری نیز باید یک درمان چند وجهی فردی، خانوادگی و اجتماعی باشد و در درمان علاوه بر قطع مصرف فرد باید به سایر جنبه های زندگی فرد ، خانواده و شرایط اجتماعی زندگی وی توجه شود. توجه به این موارد موفقیت درمان را دوچندان می کند. این بیماری، به درمان طولانی نیاز دارد و درمان آن با سم زدایی(قطع مصرف) شروع شده و با ایجاد محیطی امن و عاری از فشارهای روانی و بررسی و مداخله در شرایط فردی ،خانوادگی و اجتماعی فرد مصرف کننده ادامه می یابد.

اما متاسفانه در اکثر مراکز درمانی، درمان صرفا معطوف به قطع مصرف می باشد و فرد در این مراکز یک یا چند دوره قطع مصرف را تجربه کرده و بدون هیچ اقدامی در سایر جنبه های فردی ،خانوادگی و اجتماعی زندگی وی، از درمان خارج می شود.به همین دلیل ما شاهد افزایش میزان لغزش و عود در بیمارانی هستیم که دوره های درمانی مختلفی را طی کرده اند.

 البته ناگفته نماند که بیماری اعتیاد برگشت پذیر بوده و لغزش در فرایند اعتیاد امری طبیعی محسوب می شود اما تکرار لغزش ها و در نتیجه عود اعتیاد افراد به گونه ای که در بین بسیاری از معتادین دیده می شود، غیرطبیعی است.

به نظر می رسد فردی که به دلایلی از جمله مشکلات خانوادگی ،تنهایی ،مشکلات عاطفی ،بیکاری و ... به مصرف مواد رو آورده است قطع مصرف به تنهایی به وی کمکی نمی کند و درمان موثر نیاز به مداخله و برخورد چند جانبه دارد . خانواده به عنوان رکن اساسی ، نقش مهمی در شروع و ادامه مصرف و همچنین درمان و پیشگیری از عود اعتیاد می تواند داشته باشد . کمتر فرد معتادی است که قادر باشد به تنهایی از عهده سم زدائی و درمان موفق بر آید . لذا هر فرد معتادی نیاز به حمایت و مراقبت از جانب سایرین به ویژه اعضای خانواده دارد . اعضای خانواده با حمایت های سالم خود می توانند درمان را تسهیل و تسریع کنند.

همانطور که فرد معتاد برای درمان تحت مراقبت قرار می گیرد خانواده وی نیز می بایست علاوه بر افزایش اطلاعات و آگاهی خود در زمینه بیماری اعتیاد، بایستی برای درمان رفتارهای اعتیاد گونه و هم وابسته خود به متخصصین امر مراجعه نمایند.به تجربه ثابت شده است،بسیاری از معتادانی که قادر به ترک مستمر شده اند اغلب از حمایت خانوادگی مناسب برخوردار بوده اند و در رابطه ی نزدیک با خانواده ی خود قرار داشته اند؛لذا توجه بدان میتواند یکی از عوامل موفقیت درمان باشد

نکته دیگر بحث توانمندسازی اجتماعی سوء مصرف کنندگان مواد می باشد همانگونه که ذکر گردید از دلایل شروع مصرف مواد می توان به موارد اجتماعی از قبیل بیکاری و به تبع آن مشکلات اقتصادی ، عدم پر کردن مناسب اوقات فراغت جوانان و ... اشاره کرد به همین دلیل یکی از ارکان درمان موفقیت آمیز و موثر می تواند توجه به توانمندسازی اجتماعی این بیماران باشد.

در بحث توانمند سازی اجتماعی نقش جامعه و موسسات مربوطه در سطح جامعه پررنگ تر می شود و باید حمایت هایی مانند وام های اشتغال زایی و ... از سوی جامعه و ارگان های مسئول برای این افراد صورت گیرد. البته این حمایت ها باید به صورت نظام مند و با برنامه صورت گیرد نه به صورت کنونی که بیشتر جنبه نمایشی دارد.

 از دیگر مواردی که می تواند اثر بخشی درمان را بهبود قابل توجهی ببخشد حضور مددکاران اجتماعی در مراکز درمانی است. مددکاران اجتماعی در حوزه درمان اعتیاد علاوه بر توجه بر فرد مصرف کننده و جنبه های فردی زندگی وی به خانواده آنان نیز نگاه ویژه ای دارند و در بحث توانمند سازی اجتماعی نیز می توان به جرات گفت تنها حرفه ای است که نگاهی جامع به بحث آسیب های اجتماعی به خصوص اعتیاد دارد. علاوه بر آن مددکاری اجتماعی از ابزار بسیار مهم و کلیدی به نام بازدید منزل برخوردار است که این ابزار در موفقیت درمان اعتیاد از اهمیت بالایی برخوردار است.مددکاران اجتماعی در حوزه اعتیاد، در تمامی مراحل از پیشگیری تا درمان و خدمات پس از ترخیص می توانند نقش موثر و کلیدی را ایفا کنند.

بنا به مطالب بیان شده می توان گفت درمان موثر اعتیاد صرفا قطع مصرف نیست و با توجه به علل متنوع و چند جانبه بروز این آسیب اجتماعی باید به درمان آن نیز نگاه جامع و چند جانبه ای داشته باشیم. همچنین توجه ویژه ای نسبت به خدمات پس از ترخیص معتادین که می تواند شامل خدمات مددکاری اجتماعی، روانشناختی، مشاوره حضوری، تلفنی، بازدید از منزل، جلسات گروه درمانی و حمایت یابی باشد صورت گیرد . مجموع این موارد می تواند موفقیت درمان این بیماری را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.

مددکار اجتماعی^*