شأن و جایگاه مددکاری از منظر رییس سازمان بهزیستی کشور


به قلم دکتر همایون هاشمی

مگر می شود مدد کار بود و بخشنده نبود، آگاه نبود، مهربان نبود، شنوا نبود، عالم نبود، اهل صبر نبود، اهل هدایت و راهنمایی و عدالت نبود.

1- مددکاری شغل نیست، عشق است، عبادت است:

آنگاه که خداوند متعال آدم را آفرید ،از روح خود در او دمید، پس آدم موجودیست با روحی خدایی که به تناسب ظرفیت خود می تواند این صفات نیکو را در وجودش به ودیعه گذاشته شده، شکوفا نماید.

جنس و ماهیت بعضی مشاغل، به گونه ایست که انسان را در مسیر خود شناسی و خدا شناسی یاری می کند، یکی از این شغل ها مددکاری است،

برای اینکه مدد کاری شایسته و بایسته بود لازم است تا  صفات خدا را شناخت و از خداوند مدد خواست تادر حدتوان و استطاعت و ظرفیت، ذره ای ازآن صفات نیکو را در روح و روان انسان جاری سازد، صفاتی مانند رحمانیت، رحیمی، امینی، علیمی، بصیری، سمیعی، حکیمی، هادی، صبوری، رشیدی، نافعی، مانعی، مقسطی، رئؤفی و دیگر صفات مبارک...

 

مگر می شود مدد کار بود و بخشنده نبود، آگاه نبود، مهربان نبود، شنوا نبود، عالم نبود، اهل صبر نبود، اهل هدایت و راهنمایی و عدالت نبود

2- ویژگی های مددکار حرفه ای:

 از نظر بزرگان علم مدکاری، مدکار خوب و اثربخش ویژگی های ذیل را دارد:

  • فردی است یاری رسان، کمک کننده و تسهیل گر که دارای مهارت ویژه برای ارتباط اثربخش با افراد و گروه های دیگر می باشد.
  • دارای دانش و مهارت تخصصی و حرفه ای امداد رسانی است.
  • پایبند به ارزش ها و اصول اخلاق حرفه ای می باشد.
  • به طور ذاتی تمایل به انجام دادن و مشارکت در امور خیر داشته و از حس نوع دوستی قوی بهره دارد.
  • مسئولیت پذیر و سخت کوش است
  • رازدار و امین مددجوست
  • قدرت مدیریت،  رهبری و تاثیر گذاری بر افراد و گروه های مددجو دارد.
  • توانایی برنامه ریزی عملیاتی دارد.
  • خبره در ایجاد ارتباطات انسانی بوده و دارای شخصیت برون گرا می باشد.  
  • مهربان است و در عین حال بر احساساتش مسلط است.
  • ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و رفتاری گروه های هدف خود را بخوبی می شناسد.
  • اهل پیشداوری نبوده و بی قضاوت همدردی می کند.
  • علاقمندبه مطالعه و تحقیق و پژوهش بوده و به طورمستمر در حال یادگیری می باشد.   
  •  سعه صدر دارد و اهل صبر و حوصله می باشد.
  •   عاشق شغل خود است (نسبت به حرفه خود تعصب، علاقه و اشتیاق داشته و تمام تلاشش را برای حل مشکلات  مددجویان به کار می گیرد.
  •  روحیه ای امیدوار دارد، اگر برای حل مشکلی تمام تلاش خود را بکار بست ولی نتوانست کاری از پیش ببرد مایوس نمی شود چون هیچ گاه تمام اقدامات به نتیجه ای که انسان انتظار دارد ختم نمی شود)

3. اسلام دین خدمت و مددکاری:

مدد کاری یکی از مبانی اولیه اعتقادی در اسلام مددکاری و کمک به همنوع است. دین اسلام بر اساس مددکاری بنا شده است و مهم ترین رکن آن همین مددکاری است.

طلیعه داران اسلام واقعی به معنای مطلق, خود را در برابر این آیین تسلیم نموده و همه از اصل مددکاری پیروی کرده اند, بنابراین، واژه مددکاری یک واژه الهی است که جوامع اسلامی با آن آشنایی دیرینه دارند.

مددکاری و کمک به همنوع, نه تنها در فطرت انسانی ما نهفته, بلکه ریشه های عمیقی در ادیان مختلف مخصوصا اسلام داشته است.

با نگاهی ژرف و عمیق به کتب مقدس قران و نهج البلاغه ویا آثار بجا مانده از عرفای اسلامی همچون مثنوی و دیوان حافظ و دیوان عطار و دیگر مستندات فرهنگ اسلامی، به جایگاه و اهمیت فرهنگ مددکاری در دین مبین اسلام  پی می ریم.

 

  • بقول خواجه عبدالله انصاری اول مددکار عالم آفرینش، خالق بی مدد و واحد بی عدد، بخشنده بی منت و داننده رازها و شنونده آوازها، خداست.
  • دوم مددکار عالم انبیا هستند، چون آگاه از عالم غیب و نهانند و می بینند آنچه را دیگران نمی بینند پس به بهترین شکل می توانند مددکار خلق باشند.
  • و پس از انبیاء مرسل، اولیاءالله، بزرگ مددکاران عالمند

آنجا که انسان در گرداب مسائل و مشکلات و ناملایمی و گرفتاریها سرگردان است و عاجزانه دست به درگاه  خدا برمی دارد، خداوند، مسیحا نفسی، دلیل راهی و رفیق راهی می فرستد تا مدد نماید و  دری دیگر از جنس رحمت گشوده شود.

آنجا که انسان در گرداب مسائل و مشکلات و ناملایمی  و گرفتاری ها سرگردان است و عاجزانه دست به درگاه  خدا برمی دارد، خداوند، مسیحا نفسی، دلیل راهی و رفیق راهی می فرستد تا مدد نماید و  دری دیگر از جنس رحمت گشوده شود.

از تمام اینها که بگذریم، آیه آیه قران و سطر سطر نهج البلاغه تذکر اهمیت خدمت به خلق است که عبادت بجز خدمت خلق نیست.

... من احسن الی الناس استدام منهم المحبت

کسی که به مردم نیکی کند دائما از محبت آنان بهره مند می شود.    امام علی(ع)

سوابق تاریخی حرفه مقدس مددکاری اجتماعی حاکی از این است که همواره خیراندیشان, خدمات انسان دوستانه خود را به صورت های مختلف, اما با اهداف یکسان که همانا کمک به نیازمندان و مردم جامعه بوده ارائه می دادند.

هدف از مقدمه ای که ذکر شد اشاره ای هرچند گذرا به جایگاه و شأن والای مددکاری درتاریخ و فرهنگ کهن ما، تا با یادآوری ریشه های عمیق فرهنگ مددکاری در اندیشه ها و جریان زندگی پیشینیان، درک و دریافتی متفاوت و معتبراز علم، هنر و مهارت مددکاری و رویکرد های نوین و علمی آن ایجاد شود. 

4- مددکاری علمی چیست:

 بنا برتعاریف موجود مدد کاری حرفه‌ای فعالیتی است  مبتنی بر علم و هنر و مهارت و هدف، که در آن مددکار کمک می‌کند که مددجو مشکل خود را شناخته و به توانایی‌های خود پی ببرد و با استفاده از منابع و امکانات موجود در جهت حل مشکل خود بر آید.

در واقع مددکاری اجتماعی عبارت از مجموعه ای متشکل از تدابیر و مشاوره و فعالیتهای حرفه ای است که در قالب نهادها، سازمانها و موسسات رفاهی توانبخشی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی عرضه می شود تا با ایجاد تغییر و دگرگونی مناسب در شرایط مادی و معنوی افراد و اقشار جامعه زمینه بهزیستی  رشد و تعالی آنها را فراهم آورد.(توانمند سازی)

این تعریف از مددکاری اجتماعی را می توان بی کم و کاست به عنوان تعریفی جامع و مانع از اهداف و وظایف و راهبردها و سیاست های سازمان بهزیستی ارائه نمود،

پس بر این اساس قطعا می توان بهزیستی را سازمان مددکاری نامید زیرا محور تمام فعالیت های سازمان مبتنی بر مددکاری برای توانمند سازی است.

  5.  ضرورت و اهمیت توسعه مددکاری نوین و علمی:

 در دنیای امروزکه سرنوشت افراد بیش از پیش به هم گره خورده است وبا توجه به معضلات حاصل از تغییر سبک و ذائقه زندگی، شاهد افزایش آمارهای مربوط به مشکلات اجتماعی مثل فقر، بیکاری، جرم، مصرف مواد مخدر، طلاق، خشونت و... در سطح جهانی هستیم، نیاز به توسعه و ترویج دیدگاه مدکارانه و نهضت مددکاری برای رویارویی کارساز با این معضلات ومشکلات بیش از گذشته احساس می شود.

شاید یکی از زمینه هایی که در آن "بازگشت به اساس" و گذشته نگری، حال نگری و آینده نگری بطور همزمان و ویژه، ضروری و مورد نیاز باشد ، مبحث مددکاری اجتماعی است.

بدیهی است که با:

1-توسعه نگرش حرفه ای به مددکاری

2- غنی سازی رشته مددکاری و ارتقاء سطح دانش

3- افزایش مهارت و تخصص حرفه ای مددکاران

4-قرار گرفتن مددکاری به عنوان محور فعالیت های سازمان،(با توجه به اینکه هم اکنون و بر اساس برنامه راهبردی مصوب رویکرد سازمان "رویکرد توانمند سازی" بوده و برنامه های عملیاتی واحدها بر همین رویکرد تنظیم شدهاست)

می توانیم شاهد تحول مددکاری حرفه ای در سازمان باشیم. 

 

ما امروزه و درشرایطی که سبک زندگی مدرن، فقر شادی، استرس و ناآرامی را به ارمغان آورده است،  به مددکارانی نیاز داریم که تعالیم دین مبین اسلام را در این خصوص با جان و دل درک کنند، ریشه های مددکاری را در فرهنگ و ادبیات ایران بشناسند، با علم روز مددکاری آشنا باشند و با تلفیق این سه، بتوانند به عنوان مددکار حرفه ای، خدمت رسانی کرده و غم از دل جامعه  بزدایند.

6. راهبردهای توسعه نظام مددکاری در جامعه:

در گذشته به دلیل مسائل متعدد فرهنگی، اجتماعی، اقتصاد، مددکاری حرفه ای نتوانسته بود جایگاه مناسب خود را در نظام رفاه اجتماعی بیابد.

  • بخشی از موانع ریشه در عدم جایگاه یابی مناسب سازمان های متولی خدمات رفاه اجتماعی بوده است بطوریکه این سازمان ها بجای تمرکز بر توانمند سازی و پیشگیری بر مداخله و درمان متمرکز بوده اند.
  •  بخشی از نقائص و کمبودها مرتبط با عدم تعریف دقیق شاخص ها و استاندارد های توانمند سازی مورد نظر نهادهای متولی رفاه اجتماعی است، توانمند سازی را می توان از جنبه های مختلف، روانشناختی، اقتصادی، جامعه شناختی و مدیریتی تعریف نموده و بر اساس آن سیاست گذاری کرد، به عنوان مثال از منظر سیاسی توانمندی به آزادی ابراز وجود، در اقتصاد توانمندی به داشتن توانایی مالی و عدم وابستگی به دیگران،در روانشناسی توانمندی به احساس شایستگی، موثر بودن و در مددکاری اجتماعی به قدرت اداره زندگی شخصی بدون نیاز به کمک مستمر و دائمی متخصصین و افراد حرفه ای و یا سایرین تعریف شده است.
  • بخشی از این مساله مرتبط با عدم جایگاه یابی و تعریف دقیق مددکاری حرفه ای در جامعه طی سال های گذشته بوده است، 

 7- چشم انداز آینده مددکاری اجتماعی در کشور:

به نظر می رسد مدد کاری اجتماعی از حوزه هایی است که نیاز به تحول بنیادی دارد زیرا:

  • جامعه شدیدا" نیازمند استفاده از خدمات مدد کاری بوده و روز به روز گستره نیاز به خدمات نهادینه شده مددکاری در جامعه از نظر کمی و کیفی افزوده می شود. 
  • در مقابل،  ظرفیت موجود مدد کاری در جامعه از نظر علمی و عملی پاسخگوی نیاز جامعه نیست به طوری که دانش تولید شده در این حوزه که عمدتا" مبتنی بر ترجمه است، حداقلی بوده و کفاف نیازها را نمی دهد.

ما چاره ای نداریم جز آنکه:

  1. با تقویت و نهادینه نموده نظام مددکاری اجتماعی،
  2. توسعه توانمندی ها و مهارت مددکاران و پرورش مددکاران به تمام معنی کلمه حرفه ای
  3. تولید و ترویج دانش بومی با بهره گیری از اندوخته های غنی اسلامی و ملی موجود در این زمینه
  •  آینده پژوهی تخصصی در حوزه تحولات اجتماعی و... خود را آماده پاسخگویی به چالش های آتی نماییم تا انشاءالله ضمن استفاده از فرصت ها در برخورد با چالشهای آتی غافلگیر نشویم.
نظرات 2 + ارسال نظر
لبحند زندگی جمعه 10 خرداد‌ماه سال 1392 ساعت 06:42 ب.ظ http://khorshidtabanarezoha.persianblog.ir

زندگی پدیده ای اسرار آمیز است ، و آری که خنده جزیی از آن و گریه نیز جزیی از آن است . بد نیست گهگاه غمگین باشی ، غمین بودن زیبایی خود را داراست . فقط باید بیاموزی که از زیبایی غمین بودن لذت ببری ، از سکوت آن ، از ژرفای آن .
سربزنیدممنون

لبحند زندگی جمعه 10 خرداد‌ماه سال 1392 ساعت 11:08 ق.ظ http://khorshidtabanarezoha.persianblog.ir

قطرات کوچک آب
دانه های کوچک شن
بنا می نهند اقیانوسی ژرف و سرزمینی دلپذیر را
ناچیز ترین محبتها36
و کوچک ترین واژه های عشق
نمایان می کنند زمین را همچون بهشتی فراتر از آسمان

سربزنید

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد