مددکاری اجتماعی

بیشتر موارد کودک‌آزاری به‌ دلایل مختلف ناشناخته می‌ماند

یک کارشناس مسوول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان گفت: دختران تقریبا 10 برابر بیشتر از پسران قربانی کودک‌آزاری جنسی می‌شوند و معمولا قربانیان تهاجم جنسی، دختران جوان و غالب مهاجمان نیز، مردان بالغ هستند اما آگاهی از پدیده "کودک‌آزاری جنسی" به معنی نبود امنیت در جامعه و اطرافیان نیست.

"الهام آزادنام" افزود: آگاهی از پدیده کودک‌آزاری جنسی به معنای دانستن روش‌های صحیح پیشگیری و کاهش آسیب‌هاست.

وی گفت: معمولا اضطراب، نگرانی و احساس ناامنی هنگامی شکل می‌گیرد که در مورد یک پدیده کمتر صحبت شود و افراد آگاهی کافی از آن نداشته باشند یا برعکس اطلاعاتی که ارائه می‌شود ناقص و نامتناسب با سطح درک و توانایی ذهنی مخاطبان به‌ویژه کودکان و نامتناسب با الگوهای فرهنگی و مذهبی جامعه باشد.

وی ادامه داد: در این صورت موضوع بین افراد به صورت راز درمی‌آید و خانواده‌ها در صورت مواجهه با آن سعی خواهند کرد واقعیت را انکار کنند که این نوع برخورد، مشکلات بیشتری را درپی خواهد داشت.

آزادنام بیان کرد: سوءاستفاده جنسی عبارت است از درگیر شدن کودک در فعالیت‌های جنسی که از نظر سطح رشدی و تکاملی متناسب نبوده و برخلاف شرع، عرف و قوانین اجتماعی باشد.

وی تصریح کرد: سوءاستفاده جنسی می‌تواند به اشکال مختلف از جمله لمس بدن از روی لباس یا بدون لباس، بوسیدن، تماس جنسی یا به روش‌های غیر تماسی مانند عکس‌برداری و تصویربرداری یا از طریق انتشار تصاویر یا پیام‌های جنسی در اینترنت برای کودکان باشد.

وی تصریح کرد: سوءاستفاده جنسی از طریق محارم، زمانی اتفاق می‌افتد که کودک توسط خویشاوندان درجه یک مانند پدر، مادر، برادر، خواهر یا سایر خویشاوندان از جمله عمو و دایی وادار به فعالیت جنسی شود.

وی با بیان این که شاید تعجب کنید که چگونه یک بزرگسال به‌ویژه والدین یا خویشاوندان نزدیک می‌توانند به کودک تجاوز کنند، گفت: خیلی از خلافکاران مسوولیت خود را انکار می‌کنند و تقصیر را به گردن کودک اغواء شده می‌اندازند، در حالی که کودکان قادر نیستند برای وارد شدن به رابطه جنسی تصمیم اختیاری و آگاهانه بگیرند، حتی در سنین بالاتر آنها آزاد نیستند که بگویند بله یا خیر.

وی درباره عوامل خطر در این زمینه گفت: معمولا وجود چند عامل خطر همزمان یا فقدان مجموعه‌ای از عوامل حمایتی مناسب در این موارد، تعیین کننده است که برخی از این عوامل مانند ناتوانی جسمی یا ذهنی نظیر عقب‌ماندگی مربوط به کودک و ویژگی‌های او است و کودکان ضعیف و از لحاظ عاطفی محروم یا از نظر اجتماعی منزوی، دختر بودن، سنین قبل تا اوایل بلوغ، از دیگر عوامل مهم در کودک‌آزاری جنسی است.

کارشناس مسوول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان خاطرنشان کرد: برخی از عوامل، مربوط به شرایط خانوادگی هستند که از آن جمله می‌توان به وجود بیماری‌های روانی در افراد خانواده، انزوای اجتماعی، نزدیکی و درهم تنیدگی بیش از حد روابط افراد خانواده، زندگی تعداد زیادی از افراد خانواده در فضایی کوچک و نزدیکی بیش از حد افراد، مشخص نبودن حریم و حد و مرز بین افراد، اعتیاد، ساختارهای خشک و غیرمنعطف در خانواده، ارتباط ضعیف بین زوجین، ناتوانی والدین در مراقبت کافی از فرزندان و مشکلات شخصیتی اشاره کرد.

وی یادآور شد: زندگی در محیط هایی که افراد بزهکار و خلافکار در همسایگی آن حضور دارند، از عوامل مربوط به محیط اجتماعی است.

آزادنام تاکید کرد: تنها یک عامل نمی‌تواند در کودک‌آزاری جنسی تعیین کننده باشد و چنانچه برخی عوامل خطر دیگر، به این موارد اضافه شود و برخی عوامل حمایتی دیگر وجود نداشته باشد، در این صورت خطر بروز افزایش می‌یابد.

وی عنوان کرد: موقعیت‌هایی وجود دارد که نظارت والدین به طور طبیعی در آن‌ها کاهش می‌یابد و زمان و مکان مناسب برای مهاجم فراهم می‌شود که یکی از این موقعیت‌ها، موقعیت دو نفره است که فرد بزرگسال با کودک یا دو کودک برای تعامل و بازی تنها هستند.

وی ادامه داد: اعتماد بیش از حد والدین در برخی شرایط به برخی افراد باعث می‌شود به طور طبیعی نظارت آنها به کودک کاهش یابد، همچنین در مواقعی که خانواده به خاطر ترس از بدنامی مساله را مخفی می‌کند، کودک‌آزار از عواقب رفتار خود در امان می‌ماند، بنابراین باز هم کودک‌آزاری تداوم می‌یابد.

وی در پاسخ به این که چه نشانه‌هایی در کودک به والدین کمک می‌کند تا واقعه را به موقع شناسایی کنند، گفت: واقعیت این است که هیچ علامت مشخصی که به طور دقیق بتواند وقوع آزار را تایید کند وجود ندارد، با این حال کودکان به دنبال آزار جنسی معمولا نشانه‌های رفتاری و هیجانی خاصی را بروز می‌دهند اما لازم است قبل از هر اقدامی برای بررسی دقیق به متخصصان مربوطه مراجعه کنند.

آزادنام تصریح کرد: برخی از نشانه‌های کمک کننده شامل نشانه‌های فیزیکی نظیر قرمزی، التهاب یا ضایعات پوستی در نواحی تناسلی و عفونت ادراری بوده و موارد مشابه نیز باید ارزیابی شود، همچنین وجود آثار خون و ترشحات بر بدن یا لباس زیر، وجود ناراحتی و شکایت کودک از ناحیه تناسلی بدون علت فیزیکی واضح و خونریزی از ناحیه مقعد از موارد دیگر است.

وی تصریح کرد: خاراندن مکرر ناحیه تناسلی، اشکال در نشستن روی صندلی، گشادگشاد راه رفتن، از دست دادن ناگهانی اشتها، دیدن کابوس‌های شبانه، گوشه‌گیری یا پرخاشگری شدید ناگهانی، عدم تمایل به کارهای شادی‌آفرین، پس‌رفت به سوی رفتارهای بچگانه مانند خیس کردن رختخواب، داشتن اطلاعات جنسی بیش از حد نسبت به سن خود و گوشه‌گیری و دوری از دوستان از نشانه‌های مهم رفتاری کودک‌آزاری جنسی محسوب می‌شوند.

کارشناس مسوول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان همدان در ادامه گفت‌وگو با ایسنا، اضافه کرد: از نشانه‌های کلامی این نوع کودک‌آزاری می‌توان به شکایت از درد ناحیه تناسلی، اعلام داشتن یک بازی سری با افراد بزرگسال، اعلام ترسیدن از تنها ماندن با بزرگسالان، اعلام این که شخصی دائما در اطراف من پرسه می‌زند، اعلام این که فلان شخص من را لمس می‌کند یا وقتی با وی تنها می‌شوم به من وسایل یا هدیه می‌دهد، اشاره کرد.

وی عنوان کرد: برخی کودکان ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشند و نشانه‌های یادشده جنبه اختصاصی ندارند و احتمال دارد در شرایط دیگر نیز دیده شوند.

آزاد نام در پاسخ به این که آموزش چه مواردی به کودک می‌تواند احتمال وقوع کودک‌آزاری جنسی را کاهش دهد، گفت: باید به کوکان در مورد مراقبت از قسمت‌های مختلف بدن و اهمیت عدم دستیابی سایر افراد به قسمت‌های خصوصی بدن مانند اندام‌هایی که با مایو پوشیده می‌شوند را آموزش دهیم.

وی تاکید کرد: آموزش‌هایی که در این زمینه به کودک داده می‌شود باید متناسب با سطح فهم و درک کودک باشد و لازم است والدین با رفتارشان به عنوان یک مدل، روش مراقبت از بخش‌های مختلف بدن از جمله اندام‌های جنسی را به کودک آموزش دهند، همچنین باید مفهوم آزار و کودک‌آزاری را برای کودک توضیح دهیم و نباید فراموش کرد که دادن اطلاعات زیاد از حد و نامتناسب با سن کودک، آسیب‌زا است.

وی تصریح کرد: باید به کودکان آموزش داد که چه قسمتی از بدنشان را کسی حق ندارد ببیند یا لمس کند و این بر خلاف قانون است که کسی رفتار جنسی را در نزد آنها یا با آنها بروز دهد، همچنین کودکان باید آموزش ببینند که احترام به بزرگ‌ترها به معنای اطاعت بی‌چون و چرا از درخواست‌های آنها نیست و برای آنکه بچه باادبی به نظر برسند لازم نیست از هر خواسته‌ای اطاعت کنند.

وی گفت: همچنین باید به کودکان آموزش داد در صورت مواجهه با این درخواست‌ها یا احساس این که فرد مورد نظر قصد چنین رفتاری را دارد، با "نه" گفتن و مخالفت، مانع این رفتار و به سرعت از موقعیت خارج شده، با والدین تماس بگیرند، همچنین کودکان می‌توانند در این شرایط از خط تلفنی 123 سازمان بهزیستی کمک بگیرند.

کارشناس مسوول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان در جواب این که والدین در مواجهه با آزار جنسی کودکان باید چه نکاتی را در نظر داشته باشند، اظهار داشت: به منظور به حداقل رساندن آسیب وارده، والدین می‌توانند به شکل مناسبی از کودکان حمایت کنند و به دلیل پیچیدگی‌های این مساله و این که نحوه مداخله و مواجهه با مشکل باید به شکلی باشد که باعث پیچیدگی بیشتر نباشد، بهره‌گیری از کمک متخصصان در این زمینه لازم است.

وی ادامه داد: والدین می‌توانند با مراجعه به متخصصان روان‌پزشکی برای کاهش اثرات واقعه و مداخلات درمانی استفاده کنند و در مواقعی که فوریت وجود دارد می‌توانند با مراجعه به اورژانس اجتماعی بهزیستی برای دریافت کمک اقدام کنند.

وی یادآور شد: والدین باید در این شرایط خونسردی خود را حفظ و احساسات خود را کنترل کرده، همچنین از اقدامات شتاب‌زده اجتناب کنند.

آزادنام تاکید کرد: در این مواقع نباید کودک را مورد سرزنش، بازخواست و تنبیه قرار داد و از ارائه اطلاعات بی‌جا و نامتناسب با سن یا پرسیدن سوالاتی در مورد واقعه که ممکن است اطلاعات جنسی کودک را افزایش دهد، خودداری کرد، همچنین باید از پرسش‌های مکرر درباره موضوع قبل از مشورت با متخصص جلوگیری شود.

وی تصریح کرد: باید اجازه داد کودک در مورد احساساتش صحبت کند و به شکلی که آسیب‌زا نباشد آن را بیان کند، کودک را مانند قبل پذیرفت و احتمال تکرار واقعه را بررسی کرد و در صورت وجود علایم و شواهد آزار جنسی روی لباس یا بدن کودک، آنها را از بین نبرد و به سرعت کودک را به مرکز درمانی تخصصی انتقال داد.

وی خاطرنشان کرد: لازم است که والدین در مواجهه با این واقعه در هر شرایطی سریعا با مراکز تخصصی تماس بگیرند و در مورد اقدامات بعدی مشورت کنند، همچنین در مواردی که مهاجم از افراد خانواده است قبل از هر اقدامی، با مرکز تخصصی مشورت کرده و اقدامات لازم را برای جلوگیری از تکرار آزار انجام دهند.

آزادنام گفت: دختران تقریبا 10 برابر بیشتر از پسران قربانی کودک‌آزاری جنسی می‌شوند و معمولا قربانیان تهاجم جنسی، دختران جوان و غالب مهاجمان نیز، مردان بالغ هستند.

وی همچنین اظهار داشت: در واقع در 80 درصد موارد، کودک قربانی تهاجم جنسی، فرد مقابل را می‌شناسد.

وی درباره آمار موجود در این زمینه اعلام کرد: بیشتر موارد به دلیل احساس گناه، شرم، جهل، تحمل قربانی و عدم تمایل پزشکان برای شناسایی و گزارش سوءاستفاده جنسی، همچنین اصرار دادگاه به قوانین سفت و سخت مربوط به قرائن و ترس از فروپاشیدن خانواده در صورت افشای موضوع، ناشناخته می‌ماند و نمی‌توان آمار درست و دقیقی در این باره ارائه داد.

آزادنام در پایان گفت: تشکیل NGOهایی که از بطن مردم هستند می‌تواند در پیشگیری و آگاه‌سازی بسیار موثر واقع شود.