مددکاری اجتماعی مظلوم اما کارآمد

مددکاری اجتماعی عبارت از مجموعه‌ای متشکل از تدابیر و مشاوره و فعالیت‌های حرفه‌ای است که در قالب نهادها، سازمان‌ها و موسسات رفاهی توانبخشی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی عرضه می‌شود تا با ایجاد تغییر و دگرگونی مناسب در شرایط مادی و معنوی افراد و اقشار جامعه، زمینه بهزیستی، رشد و تعالی آنها را فراهم آورد.

این تعریف اهمیت مددکاری اجتماعی را در جامعه نشان می ­دهد. با توجه به اهمیت موضوع روز پانزدهم تیرماه(13 رجب) همزمان با روز میلاد حضرت علی(ع) به عنوان روز مددکاری در کشور شناخته شده است؛ هر چند هنوز در تقویم رسمی کشور ثبت نشده است.

بیش از 50 سال است که مددکاری در کشور ما قدمت دارداما صاحب‌نظران تفاسیر مختلفی از مددکاری ارائه می­ کنند.

ما برای تحلیل وضعیت مددکاری باید بررسی کنیم مددکاری در ایران چه تفاوتی با مددکاری در سایر نقاط دنیا دارد. در این بررسی وضعیت مددکاری را از دو جنبه - جایگاه دانشگاهی و جایگاه شغلی آن- مورد بررسی قرار می ­دهیم.

مددکاری اجتماعی عبارت از مجموعه‌ای متشکل از تدابیر و مشاوره و فعالیت‌های حرفه‌ای است که در قالب نهادها، سازمان‌ها و موسسات رفاهی توانبخشی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی عرضه می‌شود تا با ایجاد تغییر و دگرگونی مناسب در شرایط مادی و معنوی افراد و اقشار جامعه، زمینه بهزیستی، رشد و تعالی آنها را فراهم آورد.

این تعریف اهمیت مددکاری اجتماعی را در جامعه نشان می ­دهد. با توجه به اهمیت موضوع روز پانزدهم تیرماه(13 رجب) همزمان با روز میلاد حضرت علی(ع) به عنوان روز مددکاری در کشور شناخته شده است؛ هر چند هنوز در تقویم رسمی کشور ثبت نشده است.

.

بیش از 50 سال است که مددکاری در کشور ما قدمت دارداما صاحب‌نظران تفاسیر مختلفی از مددکاری ارائه می­ کنند.

ما برای تحلیل وضعیت مددکاری باید بررسی کنیم مددکاری در ایران چه تفاوتی با مددکاری در سایر نقاط دنیا دارد. در این بررسی وضعیت مددکاری را از دو جنبه - جایگاه دانشگاهی و جایگاه شغلی آن- مورد بررسی قرار می ­دهیم.

رشته دانشگاهی مددکاری در ایران و جهان

رئیس هیات مدیره انجمن کلینیک ­های مددکاری ایران در مورد مواد آموزشی در دانشگاه­ها ایران در این رشته معتقد است:ما برای ارتقاء خدمات تخصصی مددکاری در جامعه اسلامی ایران، باید به معارف دینی­مان اقتدا کنیم و لازمه این اقتدا برائت است.

همه کتاب­هایی که مرجع اصلی علم مددکاری در جهان است نویسندگان ایرانی دارد.

شفای بوعلی سینا، کتاب‌های خوارزمی، فارابی و ... از مهمترین کتب علمی دنیا هستند اما ما نگرانی­مان از این است که غربی­ ها دانش ما را برده ­اند، بومی خودشان کرده­ اند و به یک شکل آراسته اما با باطن نابودکننده به خورد جوانان ما می­ دهند که آثار و تبعاتش را می­ بینیم.

بسیاری از کارشناسان این رشته معتقدند مواردی که امروزه در دانشگاه­های ما برای دانشجویان تدریس می­شود مناسب کشور نیست و بومی نشده است.

محمد زاهدی‌اصل عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی و استاد رشته مددکاری اجتماعی می­گوید:زمانی که ما در کنکور شرکت کردیم بعد از پذیرفته شدن در کنکور کتبی، مصاحبه‌های سختی انجام دادیم و بررسی کردند که آیا به درد این شغل می­خوریم یا نه؟

اما امروزه پذیرفته شدن در رشته مددکاری اجتماعی هیچ محدودیتی ندارد و هرکس تنها با پذیرفته شدن در کنکور سراسری می­ تواند در این رشته تحصیل کند

پیروی از علوم غرب معضل آموزش مددکاری است و تا زمانی که اینگونه باشد، جامعه ما نمی‌تواند کار جدی حداقل در زمینه علوم انسانی انجام دهد.

ما باید تمام علوم دنیا را بشنویم و بیاموزیم اما مجبور نیستیم دقیقا آنها را به کار بگیریم. باید برای بومی کردن این علوم دستورهای بزرگان دین و ائمه را با آنها بیامیزیم. آموزش ما از نظر منابع انسانی و منابع اطلاعاتی دچار فقر شدیدی است. متأسفانه برخی اساتید ما با علم روز دنیا آشنایی ندارند و روش­هایی که به وسیله آن به دانشجویان تدریس می­شود بسیار قدیمی است.علاوه بر این منابع درسی ما هم نسبت به کشورهای پیشرفته ضعیف است. منابع درسی از دو حالت خارج نیستند یا ترجمه هستند یا تألیف.مشکلی که منابع ترجمه­ای دارند این است که بومی نیستند و کارآمدی لازم را ندارند. علاوه بر این متون علمی ما آکادمیک و خاص دانشجویان است و به درد کار حرفه ­ای نمی ­خورد.

مددکاری ما عمومی است.

دانشگاه علامه بازنگری در مقطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترا را انجام داده است.

بر این اساس قرار است گرایش­های مددکاری فردی، گروهی و جامعه­ ای را در این رشته گنجانده شود. در مقطع دکترای دانشگاه علامه این گرایش­ ها دیده و طرح آن به شورای گسترش آموزش عالی داده شده و منتظر پاسخ مثبت آنها هستند.

وضعیت شغل مددکاری در ایران و جهان

وقتی شخصی از کشوری به کشور دیگر سفر می­ کند اولین برخوردی که در کشور بیگانه با او دارند ملاقات با مددکار اجتماعی است.

ما باید بررسی کنیم که چرا این رشته در کشور ما کارآمدی ندارد. اول از همه باید فرهنگ‌سازی کنیم و به دانشجوی این رشته بیاموزیم که ما مجبوریم این دانش‌های وارداتی را به شما بگوییم ولی بدان که علم مددکاری فقط این نیست و تو باید آن را با علوم و معارف اسلامی عجین کنی.در همه جای دنیا مددکاران در زمینه­ های مختلف برای کار با معلولان جسمی-حرکتی، معتادان و ... تربیت شده­ اند اما ما معضل عدم تخصصی شدن موضوعات را داریم و باید آن را حل کنیم. اگر هر کس در جای خود استخدام شود بازار کار خوبی برای مددکاران ما فراهم می­ شود اما تا وقتی که سازمان­ها و نهادهایی مثل سازمان زندان­ها، شهرداری و ... افرادی تحصیل نکرده در این رشته را استخدام کنند مددکاران واقعی وضع معیشتی و رفاهی خوبی نخواهند داشت.

در تمام دنیا صنایع، اداره­ جات، کارخانه­ ها و حتی مشاغل خاص از وجود یک مددکار اجتماعی در محیط کار در کنارشان بهره ­مند هستند تا در صورت بروز مشکل کمک یارشان باشد. دلیل این کار هم این است که مسائل اجتماعی در اولویت قراردارد.
در سرتاسر دنیا قوانینی مددکاران را حمایت می­کند و ضمانتی محکم حامی‌شان است. از نظر نوع شغل و شناختی هم که مردم به این کار دارند بسیار عمومی و شناخته شده است.

از نظر حرفه ­ای و شغلی مددکاران نیاز دارند یک نهاد قوی پشت سرشان باشد؛ نهادی همچون صندوق حمایت از مددکاران اجتماعی.

چون مددکاری اجتماعی کار سختی است و با بقیه مشاغل قابل مقایسه نیست چه از نظر آموزشی، فرهنگی، رفاهی، حقوقی و اجتماعی.

مشکل مددکاری اجتماعی ما یکی دو تا نیست. سال­هاست اصرار داریم قانون نظام مددکاری همچون قانون نظام پزشکی و پرستاری تدوین شود تا مدافع حقوق مددکاران اجتماعی باشد. علاوه بر این معضل دیگران این است که بسیاری از کسانی‌ که در جایگاه مددکاری هستند، تحصیلکرده این رشته نیستند و باید بررسی کنیم بر چه اساسی این افراد در پست مددکاری مشغول به کار هستند.

تحولات مددکاری اجتماعی در ایران و جهان

 در قبل از انقلاب اسلامی فساد مالی و اداری، تصرف‌های غیرمجاز بر مال، جان و ناموس بر جامعه مسلط بودند و حتی مرکز آموزشی مددکاری اجتماعی آن زمان هم از این قاعده مستثنی نبود. بنابراین این رشته تحصیلی علیرغم اهمیتی که داشته و دارد، سابقه درخشانی در قبل از انقلاب نداشت. به همین لحاظ برخی از فارغ‌التحصیلان متدین این رشته پس از فارغ‌التحصیل شدن، کمتر دوران دانشجویی این رشته را جزء افتخارات خود می‌دانند و برخی از آنها خود را از جامعه مددکاران اجتماعی جدا کرده‌اند ولی، انتظار این است که در طول 30 سال بعد از انقلاب تحولی در این نگرش به وجود آمده باشد که خوشبختانه این کار آغاز شده است.

اقدامات بهزیستی برای معرفی مددکاری

در سالی که گذشت بهزیستی با برگزاری سالگرد پنجاهمین سال استقرار مددکاری اجتماعی در ایران حرکت بسیار خوبی را برای شناساندن رشته مددکاری در کشور انجام داد. اما اجرای هر ساله این برنامه­ ها می ­تواند شناخت مردم از مددکاری اجتماعی را تکمیل کند. این برنامه زمینه‌های گسترش ارایه خدمات و مددکاری اجتماعی را فراهم آورد و بعد از این بر عهده مددکاران اجتماعی کشور است که از این فرصت برای بیشتر به صحنه آمدن این رشته تلاشی کنند.

جای دادن روز مددکار در تقویم رسمی کشور را یکی از راه­ های معرفی بیشتر این شغل به مردم و توجه بیشتر مسئولان به آن است. ما نیاز داریم روز مددکار را در تقویم کشوری ثبت کنیم. بهزیستی پیگیر این مساله است.